خوش رفتاری چیست؟

خوش رفتاری چیست؟

هسته مرکزی خوش‌رفتاری عبارت است از: داشتن رفتاری در حد وسط که هم وقار و متانت از دست نرود و هم شادی آفرین و لذت بخش باشد، برای رسیدن به این هدف باید در دو زمینه و دو سطح برنامه ریزی کرد: اول در سطح منش و شخصیت، دوم در سطح رفتار.

در سطح منش و شخصیت، لازم است انسان خود را به صفاتی مزین کند که از فرد شخصیتی متین و باوقار و در عین حال خوش مشرب و دوست داشتنی و محبوب بسازد. صفاتی مانند: تواضع، انسان دوستی، صداقت و یک رنگی، فداکاری، گذشت، مهربانی، جوانمردی، ایثار و سایر خلق و خوی های انسانی. در روایتی امام صادق (علیه السلام) فرمود: شیعیان ما مانند عسل شیرینند و اگر مردم آنها را بشناسند از شدت علاقه و محبت به آنها، نزدیک است که مانند عسل ایشان را بخورند.

اما در سطح رفتار نیز راهکارهایی وجود دارد. نکته ای که قبل از پرداختن به این راهکارها لازم است گفته شود، این است که عامل زیربنایی برای خوش‌رفتاری، همان عوامل شخصیتی است که در بالا بیان شد؛ زیرا تنها چیزی که اثری عمیق بر روابط ما با دیگران می گذارد، همین عوامل است. عوامل رفتاری بدون داشتن پشتوانه شخصیتی، فقط تأثیر موقتی دارند. البته این سخن بدان معنا نیست که این عوامل اهمیتی ندارد، بلکه بسیار هم مهم است.
در اینجا راهکارهای رفتاری را از دو منظر دینی و روان شناسی مطرح می کنیم:

1.  در آموزه‏هاى دینى راه‏هاى خوش‌رفتاری با مردم مطرح شده است:

یکم. خوشرویى در دیدار.
دوم. دلجویى در غیاب.‏
سوّم. گشاده‏رویى در حضور.
چهارم. عفو و اغماض از خطاها و اشتباهات دیگران‏.
پنجم. ادب و نزاکت، اخلاص و وفادارى.‏
ششم. پرهیز از تندى و خشونت، کدورت و کینه، تمسخر و تحقیر، خدعه و مکر، غرور و بی ‏وفایى.‏
هفتم. پیوستن در برابر بریدن، کرامت در مقابل حقارت، بذل و بخشش به ازاى محرومیت و تلافى غیبت با یادکرد نیک.
2. علم روانشناسی در مباحثی که در آنها از روابط اجتماعى و مهارت‏هاى زندگى بحث می کنند، هم‏سو با آموزه‏هاى مذهبى، به عواملى اشاره مى‏کنند که در برقرارى ارتباط و خوش‌رفتاری با دیگران، مؤثر است. این عوامل عبارتند از:
الف. مهارت در گوش‏دادن و فهمیدن پیام‏هاى آشکار و نهفته کلام دیگران.‏
ب. دریافت پیام‏هاى غیر کلامى از قبیل وضع بدن، حالت چهره، تماس چشمى، تن صدا و سایر نشانه ‏هایى که به همراه پیام کلامى منتقل می ‏شوند.
پ. پاسخ‏دهى و واکنش بى‏واسطه، صادقانه، دلسوزانه و همدلانه به پیام‏ هاى کلامى و غیرکلامى طرف مقابل‏.
ج. کار خود را با تحسین و قدردانى صمیمانه از طرف مقابل شروع کنید.
چ. با اندکى تفحص و جستجو، برنامه خود را با برجسته کردن یک یا چند نکته مثبت و ارزشمند در طرف مقابل و تحسین صادقانه از وى به خاطر وجود آن امر مثبت ارتباط خود را با وى پی‏گیرى نمائید.
خ. در صورتى که اشتباه و لغزشى در وى مشاهده کردید مستقیما از او گلایه نکنید و وى را مورد انتقاد مستقیم و سرزنش خود قرار ندهید.
د. قبل از انتقاد از دیگران درباره اشتباهات خود حرف بزنید.
ذ. صمیمانه دیگران را دوست داشته باشید و به آنها این محبت باطنى خود را اعلام کنید.
ر. به دیگران اعتبار بدهید و کارى کنید که احساس کنند مهم هستند.
ز. در طرف مقابل نسبت به کارى که مى‏خواهد انجام دهد میل شدیدى ایجاد کنید و به عبارت دیگر فضاى روانى لازم را براى انجام آن عمل فراهم نمائید.
س. هر رفتارى را که از دیگران نسبت به خود انتظار دارید همان را با ایشان در پیش گیرید.
ش. سعى کنید نقطه نظرات و دیدگاه هاى خویش را بر دیگران تحمیل نکنید.
در تکمیل مباحث گذشته به مطالبی تحت عنوان فنون ارتباط موثر اشاره می نماییم. بعضى از این فنون عبارت است از:

1- برخورد شاد: سلام، احوالپرسى توأم با تبسّم، صمیمیت و احترام، اولین فن موثر ارتباطى با دیگران است. لحظه اول ملاقات از اهمیّت فوق‏ العاده ‏اى برخوردار است. در فرهنگ دینى ما، نسبت به سلام‏ کردن، مصافحه و تبسّم، احترام، محبّت و ابراز علاقه قلبى سفارش و اهتمام فراوان شده است.

عدى بن حاتم می گوید: وارد مدینه شدم. پیامبر مرا شناخت از جاى خود برخاست و دست مرا گرفته به خانه خود برد... من از فروتنى وى غرق حیرت شدم و از اخلاق پسندیده و ملکات فاضله، و از احترام فوق‏ العاده‏ اى که نسبت به تمام افراد قائل بود دریافتم که وى فرد عادى، و فرمانرواى معمولى نیست.

حتّى وقتى که انسان عمیقاً غمگین و ناراحت است، باید در برخورد با دیگران، خود را شاد نشان دهد و تبسّم نماید؛ چنان که امام على (علیه السلام) در توصیف مؤمن می ‏فرماید: شادى مؤمن در چهره او، واندوه وى در دلش پنهان است (المؤمنُ بِشرهُ فى وَجهه، و حُزنه فى قلبه)

یکی دیگر از موارد خوش‌رفتاری، داشتن روحیه شوخی و مزاح است. ولی باید توجه داشت که شوخی کردن رفتار بسیار ظریفی است که اگر مناسب نباشد تأثیر معکوس می دهد. یعنی به جای شاد کردن، سبب ناراحتی فرد می شود. پس باید در شوخی ها به شخصیت فرد لطمه وارد نشود و احترام او کاملا حفظ شود.

2-گوش‏دادن فعّال‏: تمام مردم دوست دارند سکوت را شکسته، صحبت کنند. آنها مایلند احساسات و افکارشان را به دیگران منتقل سازند. پیامبر بلندمرتبه اسلام، شنونده بسیار خوبى بود. همین اخلاق نیک، او را مقبول و محبوب امّت مسلمان و حتّى غیرمسلمانان ساخت.

3- ابراز احساسات‏: یکى از عوامل مؤثر در برقرارى ارتباط با افراد جامعه، تشخیص دقیق احساسات طرف مقابل و برجسته‏کردن آنهاست. ما با بازگردانى احساسات، به گوینده القا مى‏کنیم که سخنان او را فهمیده‏ایم و براى او ارج و احترام ویژه‏اى قائلیم.

به طور مثال: - حرکت سر به نشانه تایید گفتار طرف مقابل،‏ - لبخند کوتاه به دنبال خوشحالى گوینده،‏ - بازکردن چشم‏ها و کشیدگى صورت به موقع شگفت‏ زدگى،‏ - جمع‏کردن پیشانى و انقباض عضلات صورت در زمان شنیدن یک خبر ناگوار، - تحسین زبانى و استفاده از بعضى تکیه‏کلام‏ها چون آفرین! چه جالب! - تصدیق و تأیید با استفاده از کلماتى نظیر خُب، درسته و...

4- اهتمام به امر وداع و خداحافظى در پایان صحبت و ابراز علاقه نسبت به ادامه ارتباط و شنیدن بیشتر سخنان طرف مقابل. به طور کلّى خوش‌رفتاری و برخورد صحیح با مردم یک مهارت است که همیشه نیاز به اصلاح و تقویت دارد و حتّى در مورد آن باید آموزش دید و آن را در موقعیت‏هاى مختلف تمرین کرد، تا این که به شکل نوعى تخصص و رفتار پایا درآید.

سلامت و سعادت شما آرزوی ما است.

برگرفته از  http://akhlagh.porsemani.ir