خصوصیات اخلاقی شهید بهشتی

به حُسن و خلق و وفا کس به یار ما نرسد

تو را در این سخن انکار کار ما نرسد 

اگر چه حُسن فروشان به جلوه آمده اند

کسی به حسن و ملاحت به یار ما نرسد 

شهید بهشتی انسان جامع و وارسته ای بود که به آموختن اکتفا نکرد، بلکه عمل کردن را سرلوحه کار خویش و لازمه آموختن قرار داد و قله های کمال را با دو بال علم و عمل فتح کرد و موفقیت او نیز مرهون هماهنگی بین این دو مهم بود؛ چرا که ناهماهنگی بین علم و عمل چه بسا انسان را از رسیدن به ساحل خوش بختی محروم می سازد و در گرداب نیستی می افکند. صفحه صفحه زندگی این رادمرد فرزانه، حاکی از ایمان و ایثار و اخلاص است و بدین سبب حیات سبزش برای عصرها و نسل ها آموزنده خواهد بود.

v    تواضع شهید بهشتى

یکی از خصیصه های اخلاقی شهید بهشتی تواضع و فروتنی است که از صفات پسندیده و سفارش شده، در اسلام است. شهید باهنر درباره فروتنی این بزرگوار چنین گفته است: «خصلت های ایشان ممتاز بود. ایشان در عین آن متانت و ابهتی که داشت ـ به لحاظ آن مقام و شخصیت ـ در عین حال، حالت تواضع و برخورد بسیار مؤدبانه اى، پر از احساس و عاطفه همراه با روان شناسی اصیل ژرف اسلامی داشتند. جلسات ایشان معمولاً همراه با صفا و نشاط بود و صداقت کاملی که در قضاوت ها و اظهار نظرهایشان به چشم می خورد، اعتماد می آورد و اطمینان می بخشید».

v    حق پذیری شهید بهشتى

یکی از صفات شهید بهشتى، آن عالم ژرف اندیش، پذیرفتن حق بود، حتی اگر به ضرر او تمام می شد. همین که می فهمید سخنی حق است، آن را می پذیرفت و این بیانگر صفای روح آن اسوه اخلاق است. مرحوم آیت اللّه ربانی املشی در این باره چنین می گوید: از بین همه خاطرات یک خاطره را، که حاکی از روح بلند و ایمان قوی و حق طلبی و حق گویی او بود، هرگز فراموش نمی کنم. روزی یکی از دوستان ایشان در حضورش درباره بنی صدر مطالب انتقادآمیزی می گفت که خلاف واقع بود. شهید بهشتی فورا به او اعتراض کرد و گفت: «این مطلب را من می دانم. به این صورت که شما می گویید نیست». این خاطره از این جهت که حاکی از اخلاق اسلامی شهید بهشتی بود به گونه ای که در هیچ حال از حق نمی گذشت اگر چه به ضرر او باشد، برای من فراموش نشدنی است. چه خوب است که مردم ما این حالات برجسته را در این رجال و شخصیت های دینی ببینند و از آنان درس زندگی اسلامی بیاموزند.

v    نظم و انضباط شهید بهشتى

یکی از ویژگی های اخلاقی شهید بهشتى، نظم بود. اگر نگاهی کوتاه به زندگی ایشان داشته باشیم تمام زندگی اش مشحون به نظم است و موفقیت چشم گیرش بیشتر در گرو نظم بوده و بدین وسیله این مسیر را با افتخار پیموده است. همسر ایشان در این باره می گویند: «مرحوم دکتر بهشتی بسیار منظم بودند. هر چند ایشان یک مرد سیاسی بودند و در جلسات زیاد شرکت می کردند، چیزی که من از وی به یاد دارم این است که امکان نداشت دیرتر از موقع مقرر در جلسه ای حاضر شود و به هر وسیله ای که بود در ساعت مقرر خود را به محل مورد نظر می رساندند.» شهید بهشتی می گفت: «ما تا در کارهای مان نظم نداشته باشیم، نمی توانیم کارهای مملکت را پیش ببریم».

v    بردباری شهید بهشتى

یکی از صفات پسندیده شهید بهشتی(ره)، صبر در مقابل ناملایمات بود. هر گاه با مشکلی مواجه می شد، عصبانی نمی شد؛ بلکه با صبر و متانت آن را حل می کرد. همسر ایشان درباره بردباری آن استوانه اخلاق و پاکی چنین گفته است: «من خصوصیتی را که از ایشان در مدت 29 سال زندگی دیدم، ملایمت و صبر بود. ایشان به قدری صبر و ملایمت و متانت به خرج می داد که انسان را خجالت زده می کرد. در سرتاسر زندگی این مرد مبارز و باتقوا یک مورد حتی عصبانیتی بی مورد به یاد ندارم».

v    شهید بهشتی و نحوه برخورد در خانه

کمک به همسر در کارهای منزل و نظارت بر رفتار و فرزندان، یکی از خصلت های امامان معصوم است. شهید بهشتی از این خصلت پسندیده بهره مند بود. او در منزل شریکی دل سوز برای همسرش بود. همسرش در این باره می گوید: «ایشان در کارهای خانه به من کمک می کردند و خرید لوازم مورد نیاز، رسیدگی به باغچه ها و گاهی شستن ظروف آشپزخانه از جمله کارهایی بود که ایشان در منزل انجام می دادند. به درس بچه ها رسیدگی جدی می کردند. از وضع درس و مشکلات شان می پرسیدند و به آن ها کمک می کردند. در منزل اسراف و استفاده بی مورد و بی حد و حصر کم تر مشاهده می شد و این مدیون نظارت ایشان بر امور منزل بود.

v    باغبانی بیدار

در میان شب های یأس و ترس هم چون ستاره ای درخشید و نور پاشید. در برهه ای تاریک از زمان، هم چون آبشاری از خوبی ها سرازیر شد و به شستشوی اندیشه ها پرداخت. در خشک سالی ایمان و اعتقاد، چون باران رحمتی باریدن گرفت و سبزه ها را رویاند. در دوران تیره ستم که جامعه در خواب هلا کت و حقارت فرو رفته بود، صدایی آرام، طنین انداز شد و به بیدارسازی خفتگان غفلت زده همت گماشت. در فصلی که جز گیاهان هرز بی اعتقادی چیزی نمی رویید، او هم چون باغبانی بیدار آمد و در کنار باغچه اندیشه های سبز، جویی از معارف جاری کرد و به کالبد جامعه روحی دیگر بخشید.

v    خدمت به نسل جوان

در دورانی که سردمداران وابسته به غرب بر آن بودند که جامعه اسلامی ایران را به یک جامعه مادی غربی تبدیل کنند و مردم را به سوی مسائل مادی سوق دهند و با این اقدام حساب شده استعمار، میان مردم و مذهب فاصله ایجاد کنند و با گذشت زمان دین را نیز به دست فراموشی سپارند و از انسان یک موجود مادی محض بسازند، دکتر بهشتی با همکاری دکتر باهنر در بخش برنامه ریزی کتاب وزارت آموزش و پرورش به تهیه و تدوین کتاب های تعلیمات دینی برای مدارس اقدام کرد. او از این طریق فکر دینی و آشنایی با قرآن را وارد کتب درسی نمود و با این کار نگذاشت گرد غربت بر روی گران بهاترین تحفه الهی به بندگانش، بنشیند و نسل جوان را با فرهنگ غنی اسلام آشنا ساخت و به آنان آموخت که پیمودن راه کمال در سایه عمل به دستورهای دین است و کتاب عظیم قرآن نیز مفتاح معارف در همه عصرهاست. آری آیت اللّه بهشتی با چنین خدمت مهمی به نسل جوان و نوجوان، مانع آن شد که فرهنگ بی پایه غرب، جای مکتب انسان ساز اسلام را بگیرد و با نوشتن مطالب آموزنده ای از قرآن و احادیث و گنجاندن آن ها در کتاب های درسى، روح دین داری را در نهال های نورسته جامعه زنده کرد و با این روش جوانان را به سوی اسلام هدایت کرد.

v    مظهر عدالت علوى

تو از هر در که بازآیی بدین خوبی و زیبایى 

دری باشد که از رحمت به روی خلق بگشایى 

پس از استقرار جمهوری اسلامى، حضرت امام خمینی(ره) مسئولیت دیوان عالی کشور را که بالاترین مقام قضایی کشور است، در اسفندماه 1358 ش به دست با کفایت آیت اللّه بهشتی سپرد تا برای این تشکیلات حیاتی که نقش مهم و تعیین کننده ای در جامعه دارد، با درک و درایت والای ایشان برنامه نو و دقیق فراهم گردد و عدل و قسط در جامعه رواج یابد. ایشان نیز در طول مدت این مسئولیتِ خطیر و شریف، منشأ خیر و خدمت بود و امور قضایی کشور را سر و سامان داد و انسجام بخشید و برای اسلامی کردن و اجرای کردن احکام اسلام، فعالیت های گسترده ای در این تشکل انجام داد و با به کارگیری قُضات عادل و عالم، نظام قضایی را دگرگون ساخت. آن همه تلاش بی وقفه او در این قوه فراموش نشدنی است و به راستی که او مظهر عدالت علوی بود.

برگرفته از پایگاه جامع استادشهید مرتضی مطهری